Suriye’de, Esad rejiminin 8 Aralık 2024’te devrilmesiyle başlayan yeniden yapılanma sürecinde önemli bir adım atıldı. Geçici Cumhurbaşkanı Ahmed eş-Şara’nın öncülüğünde hazırlanan 53 maddelik geçici anayasa beyannamesi onaylandı. Seçimler tamamlanıp kalıcı anayasa kabul edilene kadar 5 yıl boyunca ülkeyi yönetecek bu metin, uluslararası toplumun kadın ve azınlık haklarına yönelik beklentilerini de dikkate alıyor.
5 Yıllık Geçiş Süreci Netleşti
Daha önce 3 yıl olarak düşünülen geçiş dönemi, beyannameyle 5 yıla uzatıldı. Şara tarafından kurulan 7 kişilik bir komite tarafından hazırlanan metin, kalıcı anayasa için ise ayrı bir komisyonun oluşturulmasını öngörüyor. Yeni yönetim, Esad yanlıları, Dürzi toplumu ve PKK/YPG gibi unsurlara karşı adımlar atarken, bu konulara değinen maddeler de beyannamede yer buldu.
Eşitlik, Özgürlük ve Kadın Hakları Vurgusu
Beyanname, eski anayasanın “devlet başkanının Müslüman olması” zorunluluğunu korurken, yasamanın İslam kanunlarına dayandırılması ilkesini sürdürüyor. Avrupa Birliği ve ABD’nin yaptırımları kaldırma şartı olarak gördüğü demokratik haklar ise metne şu şekilde yansıdı:
-
Herkes kanun önünde eşit; ırk, din, cinsiyet veya etnik köken ayrımı yapılamaz.
-
İnanç ve ibadet özgürlüğü garanti altında; devlet tüm semavi dinlere saygı duyar.
-
Dini toplulukların şeriat ve gelenekleri korunur.
-
Düşünce, ifade, basın ve medya özgürlüğü teminat altındadır.
-
Kadınların toplumsal rolü güçlendirilecek, her türlü şiddet ve ayrımcılığa karşı korunacak.
-
Yargı bağımsızdır; hakimler yalnızca kanuna ve vicdanlarına bağlıdır.
-
Suç ve ceza yasayla tanımlanır; masumiyet karinesi geçerlidir, özel mahkemeler yasaklanır.
“Güvenlik ve Özgürlük Dengesi”
Geçici Anayasa Komisyonu Başkanı ve Mardin Artuklu Üniversitesi Öğretim Üyesi Abdulhamid el-Awak, imza töreninde yaptığı açıklamada, beyannamenin “toplumsal güvenlikle bireysel haklar arasında bir denge” kurduğunu belirtti. Kuvvetler ayrılığı ilkesinin vurgulandığını ifade eden el-Awak, eski anayasadaki olağanüstü yetkilerin büyük ölçüde törpülendiğini, ancak geçiş sürecinde devlet başkanının olağanüstü hal ilan etme hakkının korunduğunu söyledi. Özel mahkemelerin ise tamamen kaldırılacağı müjdesini verdi.
Halk Komitesi ile Geçici Parlamento
Beyanname, kalıcı anayasa ve seçimler tamamlanana kadar yasama görevini üstlenecek bir Halk Komitesi kurulmasını öngörüyor. Komite üyelerinin üçte ikisi, geçici başkanın oluşturacağı bir heyet tarafından seçilecek; kalan üçte biri ise doğrudan Şara tarafından atanacak. El-Awak, bu komitenin yasama yetkisini tam anlamıyla elinde tutacağını vurguladı.
Suriye’nin bu geçici anayasası, hem iç barışı sağlama hem de uluslararası meşruiyet kazanma yolunda kritik bir adım olarak değerlendiriliyor.
